Objawy, przyczyny, leczenie, pielęgnacja, dieta, styl życia. Poznaj wszystkie aspekty związane z atopowym zapaleniem skóry, by radzić z nim sobie na co dzień jeszcze skuteczniej.
ANTYBIOTYK
– aplikowany miejscowo, w postaci maści, jeden ze środków medycznych stosowanych w przypadku nadkażeń skóry spowodowanych AZS.
ATOPIA
– nadmierna odpowiedź immunologiczna organizmu na czynniki zewnętrzne. Mogą to być niewielkie ilości substancji, które dla większości osób są zupełnie obojętne. Atopia jest przyczyną chorób, np. atopowego zapalenia skóry, astmy oskrzelowej, alergicznego nieżytu nosa.
ATOPOWE ZAPALENIE SKÓRY
– przewlekła, nawrotowa, zapalna, alergiczna choroba skóry, która może trwać całe życie, z okresowymi remisjami. Jej typowe objawy to zaczerwienienie i świąd skóry.
BAKTERIE
– podobnie jak grzyby i wirusy wywołują tzw. wtórne nadkażenie skóry, do którego dochodzi wskutek drapania się sprowokowanego świądem.
BARWNIKI
– ale także substancje zapachowe czy konserwanty są silnymi alergenami, często obecnymi w składzie kosmetyków i detergentów. W codziennej pielęgnacji skóry atopowej warto używać specjalnych dedykowanych serii preparatów, wolnych od drażniących substancji.
CERTYFIKATY
– ważne w przypadku przeznaczonych dla dzieci zabawek czy pomocy dydaktycznych, np. plasteliny, farb, kredek, klejów, kolorowego papieru. Warto zwracać uwagę na oznaczenia umieszczone na opakowaniach tych produktów – CE, GS, TUV i inne dają nam gwarancję przebadania pod kątem bezpieczeństwa użytkowania, a zwłaszcza wykluczenia obecności substancji potencjalnie groźnych, jak metale ciężkie, ftalany, barwniki, konserwanty. Dla atopików jest to szczególnie ważne.
DETERGENTY
– źródło drażniących środków chemicznych, które często wywołują alergie wziewne. Warto szukać certyfikowanych ekologicznych preparatów albo robić je samemu, np. na bazie kwasku cytrynowego i sody. Osoby cierpiące na AZS do sprzątania powinny zawsze używać rękawic, a pomieszczenia po dezynfekcji – wietrzyć.
DIAGNOZA
– potwierdzenie lub wykluczenie AZS odbywa się na podstawie wywiadu z pacjentem, badania skóry, a często również analizy krwi i testów skórnych, m.in. prowokacyjnych. Wyniki negatywne nie wykluczają alergii, stąd konieczna jest stała obserwacja reakcji organizmu, w tym skóry, na konkretne alergeny.
EMOLIENTY
– preparaty nawilżające, natłuszczające oraz uszczelniające płaszcz hydrolipidowy skóry, łagodzące i zabezpieczające przed podrażnieniem. Dzięki zawartości mocznika i kwasu mlekowego wiążą wodę w naskórku, a zawartość lanoliny czy parafiny nie pozwala jej uciec. Emolienty stanowią podstawowy element terapii AZS. Dzięki temu, że dostarczają chorej, pocienionej skórze lipidów, przestaje być ona napięta i sucha. Zmniejsza się też męczący świąd. Emolienty zaleca się stosować regularnie i w ilości co najmniej 250 g na tydzień. W przypadku zaostrzenia choroby można nakładać je częściej niż dwa razy dziennie, najlepiej co cztery godziny. Kosmetyki z rekomendowanej przez Europejskie Forum Dermatologii grupy tzw. Emolientów Plus zawierają ponadto substancje przeciwzapalne lub lizaty bakteryjne, które wspierają skórę na poziomie jej mikrobiomu, a przy tym redukują świąd.
FAZY
– wyróżnia się trzy fazy rozwoju AZS: niemowlęca i wczesnodziecięca (od 3. miesiąca do 4. roku życia), dziecięca (do 12. roku życia) oraz okresu dojrzewania i dorosłości (po 12. roku życia).
GENY
– jeżeli oboje rodzice mają AZS, prawdopodobieństwo wystąpienia choroby u dzieci sięga 70 proc. Maleje do 30 proc., jeśli atopikiem jest tylko matka lub ojciec. Ryzyko zachorowania szacuje się na poziomie 5-15 proc., o ile oboje rodzice mają zdrową skórę.
GLIKOKORTYKOSTEROIDY
– stosowane miejscowo w leczeniu ciężkiego i bardzo ciężkiego stanu zapalnego skóry. Zaleca się ograniczenie terapii do maksimum 2 tygodni z uwagi na skutki uboczne, do jakich zalicza się m.in. zaniki skóry, teleangiektazje, rozstępy, zaburzenia pigmentacji, zapalenie okołoustne, trądzik posteroidowy, nadkażenia bakteryjne i grzybicze.
GRUDKI
– objaw stanu zapalnego skóry. Podobnie jak pęcherzyki wywołuje duży dyskomfort, zwłaszcza świąd.
HIGIENA
– jest niezwykle istotna, zwłaszcza w kontekście utrzymania czystości na meblach i innych powierzchniach, z którymi styczność ma osoba chorująca na AZS. Szczególnej uwagi wymagają: firany, zasłony, dywany, wykładziny, narzuty, koce, poduszki, na których łatwo i szybko osadzają się: kurz, pył oraz odchody roztoczy. Ponadto uczulać mogą same materiały, z których wykonane są meble czy podłogi. Te ostatnie najlepiej, gdy są zrobione z łatwo zmywalnych materiałów: desek pokrytych hipoalergicznym lakierem, paneli drewnianych albo terakoty.
HISTAMINA
– związek chemiczny, wytwarzany głównie przez komórki tuczne i bazofile, pośredniczy w wielu procesach fizjologicznych, jest jednym z głównych mediatorów reakcji zapalnej. Gdy organizm ma kontakt z substancją alergizującą, układ odpornościowy reaguje, wytwarzając przeciwciała IgE, a do tego uwalnia histaminę. Skutkiem zwiększonej jej ilości są takie objawy jak: duszność i zwiększenie produkcji wydzieliny w oskrzelach, świąd nosa, reakcje skórne, np. pokrzywka, miejscowe obrzęki, a także zaburzenia trawienne, np. biegunka, a w skrajnych przypadkach – wstrząs anafilaktyczny.
INHIBITORY KALCYNEURYNY
– nowa generacja leków stosowanych miejscowo w ostrych stanach AZS stanowi obecnie podstawę terapii tego schorzenia. W przeciwieństwie do glikokortykosteroidów nie mają udokumentowanych działań niepożądanych: nie hamują syntezy kolagenu, nie powodują ścieńczenia naskórka, nie uszkadzają bariery skórnej. Stąd można je stosować na delikatną skórę twarzy, szyi, dekoltu oraz okolic płciowych nawet przez wiele miesięcy. Dopuszczone są również do leczenia młodszych dzieci, do 2. roku życia.
KURZ DOMOWY
– jeden z najczęstszych alergenów, w dodatku wszechobecny – co jest rezultatem ogólnego pogorszenia czystości powietrza. Często łączy się z pyłkami czy roztoczami, tworząc mieszankę, która grozi podrażnieniem skóry, dróg oddechowych, oczu. Warto go często ścierać, najlepiej na mokro i pod nieobecność w domu chorego.
LEKI PRZECIWHISTAMINOWE
– działają przeciwzapalnie i przeciwświądowo. To jeden z kilku najważniejszych elementów terapii AZS, do niedawna jeden z ważniejszych. Dostępne są leki I (np. antazolina, klemastyna, prometazyna) i II generacji (np. desloratadyna, bilastyna) – te drugie wywołują mniej skutków ubocznych, takich jak senność czy zaburzenia orientacji. Dziś antyhistaminiki stosuje się ostrożniej, większą rolę przypisuje się unikaniu alergenów i używaniu emolientów.
ŁAGODNA APLIKACJA
– zmieniona chorobowo skóra jest wrażliwa na ból i dotyk. Żeby smarowanie maściami czy emolientami nie było dyskomfortowe, warto robić to bardzo delikatnie i w kierunku „z włosem”. Czasem pomaga także schłodzenie preparatu w lodówce.
MARSZ ALERGICZNY
– charakterystyczne dla wieku dziecięcego następowanie po sobie kolejnych objawów atopii: alergii pokarmowej, AZS, alergicznego nieżytu nosa, zapalenia spojówek i astmy oskrzelowej.
MYDŁO
– osoby z AZS nie powinny używać tradycyjnego mydła, lecz specjalnych kostek myjących i emulsji przeznaczonych dla skóry atopowej. Ważna jest sterylność opakowania, sprawdzają się np. dozowniki z pompką. To ogranicza możliwe zanieczyszczenie preparatu.
NAWILŻANIE
– podstawowa forma łagodzenia dokuczliwych objawów alergii skórnej.
ODZIEŻ
– osoby dorosłe oraz dzieci ze skórą atopową powinni nosić ubrania z włókien naturalnych, jak bawełna, len, jedwab (wełna może podrażniać). Najlepiej, by były w jasnych kolorach, czyli nie były nasycone barwnikami.
OPATRUNEK
– albo wilgotny kompres to skuteczny środek łagodzący w przypadku zapalenia skóry o charakterze lekkim lub umiarkowanym.
PATOGENEZA
– przyczyny AZS są nie do końca rozpoznane. U 80 proc. pacjentów badania wykazują obecność przeciwciał IgE przeciw alergenom pokarmowym. Rzadziej stan zapalny wywołują alergeny wziewne czy kontaktowe. U każdej osoby atopia wywołana jest przez kilka różnych czynników zewnętrznych i/lub wewnętrznych, stąd leczenie i pielęgnacja ustalane są indywidualnie.
POT
– jeden z czynników drażniących skórę. Co prawda atopicy często pocą się mniej, ale kiedy już im się to zdarzy, pot w połączeniu z kurzem wywołuje u nich nie przyjemne objawy skórne: zaczerwienienie, krostki. Z uwagi na to warto stopniować, ale nie eliminować, aktywność fizyczną dzieci, a także szybko myć oraz spłukiwać ciało po wysiłku, a następnie łagodzić skórę emolientami.
ROZTOCZA
– popularny alergen, wywołujący reakcję alergiczną wziewną i skórną.
STRES
– to nieodłączny towarzysz życia osoby ze zdiagnozowanym AZS. Z jednej strony, jest to czynnik otaczający nas wszystkich, wywołujący reakcję alergiczną, niesprzyjający gojeniu się podrażnień. Z drugiej – przewlekłe leczenie, modyfikacje w terapii i pielęgnacji, a także ograniczenia wynikające z choroby sprawiają, że samopoczucie chorego jest złe. Podenerwowanie, zawstydzenie, niepokój mogą być spowodowane – zwłaszcza u dzieci i nastolatków – wyglądem skóry i brakiem akceptacji.
ŚWIĄD
– reakcja obronna podrażnionej skóry, może także dotyczyć skóry chorobowo niezmienionej. Bywa niezwykle dokuczliwy, prowokuje do drapania, co z kolei zaognia istniejący stan zapalny i umożliwia wnikanie drobnoustrojów przez barierę naskórka.
TEMPERATURA
– zarówno ta wysoka, jak i niska, a także nagłe jej zmiany, np. przy wejściu do klimatyzowanego pomieszczenia po spacerze w upale, jak i wyjściu z ciepłego domu na chłód czy mróz, wywołują reakcje podrażnienia. Wskazana jest ochrona ciała, także odpowiednimi do temperatury kremami, przed słońcem, wiatrem.
UCZULENIE
– inaczej alergia, ma różne podłoże, m.in. pokarmowe, kontaktowe, wziewne. Oznacza reakcję obronną organizmu na alergen, czyli czynnik uczulający. W atopii objawy alergii zmieniają się wraz z wiekiem.
WYSYPKA SKÓRNA
– drobna i czerwona, często zlewająca się w większe plamy. Jeden z najbardziej charakterystycznych objawów alergii, w tym pokarmowej.
ZAKAŻENIE
– bakteryjne (wywołane zwykle przez gronkowca złocistego), wirusowe (np. opryszczka) oraz grzybicze (zazwyczaj powoduje je drożdżak Candida albicans) – to częsty skutek AZS. Bezpośrednią przyczyną zakażeń jest nieszczelność bariery naskórkowej, przez którą przenikają patogeny. Leczenie, np. antybiotyk, steroidy czy leki przeciwgrzybiczne, dobiera się do typu zakażenia.
ZŁUSZCZENIA
– element gojenia się skóry. Często towarzyszą im odbarwienia, przebarwienia.